Gebelik şekeri nedir?
Gebelik şekeri, yani gestasyonel diyabet, anne adayında gebelik öncesinde şeker hastalığı olmamasına rağmen, gebelik dönemindeki hormonal değişikliklere bağlı olarak kanda glukoz yani şeker seviyesinde yükselme olmasıdır. Gebelik döneminde 24 ve 28 haftalarda yapılan şeker yükleme testiyle yapılacak taramalarda bu sorun belirlenebilir.
– Şeker yükleme testi nedir?
Şeker yükleme testi (doktorların deyimiyle; oral glukoz tolerans testi) adından da anlaşılacağı üzere kişinin şekere olan toleransını gösteren bir testtir. Bu testte amaç kişinin metabolizmasının şekere karşı gereken tepkiyi verip veremediğini kontrol etmektir. Bu test sonucuna göre kişiye “normal”, “şeker hastası olmaya aday”, veya “şeker hastası” teşhisi konabilir.
– Gebelerde şeker yükleme testi nasıl yapılır?
Anne adaylarına şeker yükleme testi 24 ve 28 haftalar arasında uygulanmalıdır. Yapılan test sırasında anne adayına önce 50 gr glukoz içirilir. Bir saat sonra kanda glukoz seviyesi kontrol edilir. Bu oranın tespiti sırasında glukoz seviyesi 140 mg/dl altında olursa anne adayında gebelik şekeri olmadığı belirlenir. Fakat kandaki glukozun bu değerin üstünde çıkması halinde 3 saatlik 100 gr glukozla veya 2 saatlik 75 gr glukozla testin yeniden yapılması gerekir. Bu testler sonucunda anne adayının gebelik şekeri olup olmadığı kesin olarak belirlenir. Bazı durumlarda 75 gr glukoz testi doğrudan da uygulanabilir.
– Bazı ünlü doktorlar şekerin vücut için zararlı olduğunu söylüyorlar. Şeker vücut için zararlı mıdır?
Burada kelime oyunlarına dikkat etmek gerekir. Şeker vücut için zararlı değil, aksine vücudun yakıt kaynağı olarak gerekli bir maddedir. Zararlı olan, fazla şekerdir, vücudun ihtiyacından fazla olan şekerdir, vücudun ihtiyacından daha fazla şeker alınmasıdır. Bu noktada “glisemik indeks” denen tanımlama ön plana çıkar. Bu, yediğimiz yiyeceklerin vücuda kazandırdığı şeker miktarını ve bu miktarın emilip kana karışma hızını tanımlayan bir tanımlamadır. Glisemik indeksi düşük olan yiyecek ve içecekler uygun, yüksek olan yiyecek ve içecekler ise uygun değildir ve kaçınmak gerekir. Glisemik indeksi yüksek gıdaların başında bildiğimiz küp ve toz şekerler, mısır unu, bal, reçel ve pekmez gibi yiyecekler ve bunların katıldığı hazır meyva suları gelmektedir.
– Şeker yükleme testi de glisemik indeksi yüksek beyaz şeker ile yapılıyor. O zaman şeker yükleme testi zararlı mıdır?
Şeker yükleme testinde kullanılan şeker miktarı vücudun toleransını ölçecek şekilde özel olarak belirlenmiş miktarlardır. Bu miktarların test amacıyla uygulanması metabolizma tepkisi normal insanlarda hiçbir zarara yol açmaz. Esas zararlı olan, bu ve daha fazla miktardaki şekerin sürekli olarak, insülin düzeyinin sürekli yüksek kalmasını sağlayacak miktarlarda alınmasıdır. Bunun sonucunda önce insülin direnci gelişir, daha sonra pankreasın yorularak insülin salgılanmasının bozulması izler ve şeker hastalığı ve yan etkileri ortaya çıkar. Zaten şeker yükleme testinde de açlık kan şekeri normal bir insanda bu şeker hastalığına giden yol başlamış mı başlamamış mı, o test edilir. Glukoz toleransı bozulmuş hastada açlık kan şekeri normal olsa bile artık şeker hastalığına giden yol başlamıştır ve gereken önlemleri almaya başlamak gerekir.
– Bazı gebelerde şeker yükleme testine bağlı olarak bebeklerin zarar gördüğü söyleniyor. Bebekler şeker yükleme testinden zarar görür mü? Gebeler şeker yükleme testi yaptırmalı mıdır?
Bebeklerin şeker yükleme testinden zarar gördüğüne dair hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Bu testteki şeker miktarı özel olarak ayarlanmıştır. Zaten dikkat etmeden yaptığımız beslenmelerde kendimize günde birkaç defa şeker yükleme testinde kullanılan şekerden çok daha fazlasını yüklemekteyiz. Elbette ki her gebe ve hatta her sağlıklı insan insülin direncine yol açmamak için glisemik indeksi yüksek yiyecek ve içeceklerden kaçınmalıdır. Ama gestasyonel diyabeti olan bir gebenin de bu diyabeti saptanamaz ise hem sıklığı artmış ani şeker yüksekliklerine ve hem de sürekli şeker yüksekliklerine bağlı olarak bebeklerde oluşacak zararlar rahim içinde ölümden tutun da iri doğum, değişik kalp ve akciğer hastalıklarına kadar geniş yelpazede çok fazla olabilecektir. Böyle bir riskin önceden saptanabilmesi ve gerekli önlemlerin alınması elbette gereklidir.
– Bazı ünlü doktorların önerdiği üzere şeker yükleme testi yaptırmayıp zaten glukoz tolerans bozukluğu varmış gibi dikkatli bir şekilde beslensek olmaz mı?
Kesinlikle her gebe ve hatta her insan glukoz tolerans bozukluğu varmış gibi yaşamalı ve beslenmelidir. Ancak insülin desteği gerektiren bir durum varsa sadece beslenme ve yaşam tarzı değişikliği sorunu çözmeye yetmeyebilir. Bu yüzden zorunlu olmamakla birlikte takip eden doktor şüphelenip önerdiğinde şeker yükleme testini yaptırmakta fayda vardır.
Dr.Habbaş FIRINCIOĞULLARI
İç Hastalıkları Ve Kardiyoloji Uzmanı
