Hepatit A enfeksiyonu hepatit A virüsünün neden olduğu ve ülkemizde halk sağlığını etkileyen önemli sorunlardan biridir. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin sorunu olan bu hastalık yaygın bulaşıcılığı nedeniyle tehdit edici bir tablodur.
Hepatit A enfeksiyonu için risk gurupları şunlardır:
Alt yapısı (kanalizasyon) elverişsiz yerlerde ve kalabalık koşullarda yaşayanlar.
Yurt, bakım evleri, kreş, anaokulu, askeri kurumlarda yaşayanlar.
Kanalizasyon işçileri.
Madde bağımlıları.
Anormal seks alışkanlığı olanlar ve eşcinseller.
Hastalık sıklığının yüksek olduğu bölgelere seyahat edenler.
Hepatit A virüsü temiz olmayan içme suları ve gıdalarla bulaşır. Bulaşmada en önemli yol kişisel temastır. Dışkı ile çıkartılmış virüsün, ağız yolundan girişi ile ortaya çıkan bulaşma için yakın temas gerekmektedir. İkinci bulaşma yolu ise su ve besinlerdir. Su dağıtım sistemlerinin ve kanalizasyonların iyileştirilmesi bu yolun etkinliğini azaltmıştır. Yeterli klorlamanın yapılması da bulaşmada önleyicidir. Virüsü almış kişilerin dışkısına bulaşmış besinler, bulaşmada aracılık yapabilir. Aynı şekilde virüsü alan besin işçilerinin hazırladığı yiyeceklerden, kanalizasyonların boşaldığı bölgelerden toplanmış ve iyi pişirilmeden yenen deniz kabuklularından da virüs bulaşabilmektedir.
Hepatit A virüsünün kuluçka dönemi 2-6 haftadır. Bu sessiz dönemden sonra hepatit (karaciğer iltihabı) tablosu oturur. Hastalıkta sarılık yansıması olmak zorunda değildir. Bağışıklık sistemi yeterli olan bireyler hastalığı basit bir soğuk algınlığı gibi geçirebilir. Sarılığın olduğu türde ilk 1-2 hafta halsizlik, yorgunluk, bulantı, kusma, eklem ağrısı gibi belirtiler olur. Yemeklere ve sigaraya karşı tiksinti duyulur. Sarılık döneminde idrar renginin koyulaşması, dışkı renginin açılması ile sarılık gelişir. Bu dönem 2-4 hafta sürer. Sarılık sonrası dönemde hastanın sarılığı kaybolur. İştahı düzelir. Tam iyileşme yaklaşık 3-6 ayda olur. Ağır hastalık türlerinde ise ileri karaciğer yetmezliği, koma ve ölüm olabilmektedir. Hastalık ne kadar erken yaşlarda alınırsa kolay iyileşme, ağır seyrin oluşmaması ihtimali o kadar artmaktadır. Çocukluk çağı dışında bulaş olduğunda seyir daha riskli olabilmektedir.
Hastalığın tanısı sarılık kliniği olmayan formlarda zordur. Akla geldiğinde laboratuvar testlerinden yararlanılır. Tanı konulduğunda genellikle hastaneye yatış gerekmez. Ağır kliniğe sahip hastalar yatırılarak istirahat ve sıvı desteği sağlanır. Diyet yeteri kadar protein ve kalori içermelidir. Yağ kısıtlamasına gerek yoktur. Hepatit A tedavisine yönelik ilaç yoktur. Vücudun bağışıklık sistemi hastalığı büyük oranda yenecektir. Koma ile giden ağır olgularda karaciğer nakli gerekebilmektedir.
Hepatit A’ya karşı en etkili yaklaşım korunmadır. Koruyucu önlemleri su ve besinlerin dışkı ile kirlenmesinin önlenmesi ve kişisel temizlik kurallarına uymak olarak özetlenebilir. Korunmada yüksek risk gurupları serum immünglobulini ile pozitif aşılanma ve aktif immünizasyon önem taşır. Okullarda hepatit A virüsü olduğu saptanan öğrencilerin sınıf arkadaşları için uygulamak gereksizdir. Ülkelerin kalkınmışlık dereceleri ile bağlantılı olarak duyarlı kişi sayısının giderek artması hepatit A virüsü enfeksiyonunun ileri yaşlara kayması, az da olsa fulminan hepatit riskinin sürüyor olması, endemik bölgelere gezilerin artması nedeniyle hepatit A virüsü enfeksiyonunda aşılama önemli görünmektedir. Hepatit A’ya karşı aşı vardır ve aşılama rutin olarak önerilmektedir.
Prof. Dr. Şerif YILMAZ
İç Hastalıkları ve Gastroenterohepatoloji Uzm.
drserif71@gmail.com
Özel Palmiye Hastanesi
